Stellen dat we de laatste jaren in een uitdagende periode leven is een helder understatement.  De ene crisis lijkt nog niet helemaal achter de rug of de volgende dient zich aan.  Gaat het niet over klimaat of gezondheid, dan is er bijvoorbeeld ook het financieel-economische of geopolitieke aspect.  Gelukkig hoeft niet elk van deze grote thema’s ons telkens direct persoonlijk te raken.  Want in onze dagdagelijkse relaties tot onze gezins- en familieleden, collega’s en vrienden wil er zich al eens meer dan ons lief is een spanning of uitdaging manifesteren.  We kunnen er niet omheen dat de constante toestroom van dergelijke uitdagende prikkels onze ruime en intieme omgeving met zekere regelmaat onder druk zetten en ons eigen systeem, dit is het fysiek-mentaal-emotionele geheel, daardoor zwaar op de proef stelt of zelfs eens onderuithaalt.  Deze toestand waarbij we de subjectieve overtuiging en ervaring hebben dat we niet (meer) over het vermogen beschikken om op een adequate manier te reageren op de prikkel(s) die we van binnenuit of buitenaf ervaren, noemen we stress.  De afgelopen decennia zijn er tal van onderzoeken gedaan naar de anatomische, fysiologische, psychologische en sociologische oorzaken en effecten van stress ten einde enerzijds het fenomeen in kaart te kunnen brengen en anderzijds een gepaste aanpak te kunnen ontwikkelen.  De cijfers die enkele van deze recente onderzoeken hebben opgeleverd zijn ronduit verontrustend: het aantal burn- en bore-outs, het aantal voorgeschreven doses antidepressiva en slaapmiddelen (tot 300 miljoen per jaar in België alleen al!), de overvraging in de sector van de geestelijke gezondheidszorg, de dalende geluksbarometer, enzovoort.

Als socio-culturele organisatie met als kerntaak het stimuleren van het eigen bewustwordings- en keuzeproces, en daaruit voortvloeiend actief burgerschap in de maatschappij wenst Timotheus een wezenlijke bijdrage te leveren aan het herstel van het welzijn van mens en samenleving.  Vanuit deze roeping werd de werkgroep “stressvrijer leven” opgericht om te onderzoeken in welke mate en hoe we vanuit deze identiteit tegemoet kunnen komen aan de urgente vraag naar meer veerkracht, weerbaarheid en ‘maakbaar’ geluk.

Primair wordt de stress-reactie getriggerd in ons fylogenetisch oudste deel van de hersenen, het reptielenbrein (welke zich in onze hersenstam bevindt), waar een situatie wordt gehomologeerd als ‘veilig’ of ‘niet veilig’, duim naar boven of duim naar beneden zeg maar.

In de ideale wereld kunnen we perfect een onderscheid maken tussen die zaken waar we invloed op hebben – en waar we dus op moeten reageren – en zaken waar we geen enkele vat op hebben en passen we complexloos het gewenste gedrag toe. Maar vaker dan we denken, betrappen we onszelf op kleine of grote onhebbelijkheden.  Als het regent bijvoorbeeld, kan ik me daaraan ergeren, maar daarom houdt het nog niet op met gieten.  Als ik er dan zo nodig door moet, kan ik me enkel zodanig kleden dat ik niet nat word.  Daaronder is het soms nog complexer.  Misschien maakt mijn sombere reactie op de zoveelste grijze dag mij onbewust attent op mijn behoefte aan licht of ruimte en mijn structureel onvermogen om effectief tijd te maken en actie te ondernemen voor ontspanning en zelfzorg.  Hier komen hogere hersenfuncties in actie, zeker ook gevoed vanuit het buik- en hartbrein, die een complex verhaal van herinneringen en emotioneel geladen ervaringen, overtuigingen, normen en waarden hebben gesmeed en verankerd in het huidige gedrag. Wat in ons actief bewustzijn blijft hangen, is dus het chronisch patroon van slecht gezind zijn als het weer somber is.  Of lijkt.  Dergelijke complexiteiten sturen vaker onbewust dan bewust onze keuzes en acties.

We vertrokken zeer klassiek vanuit de vraag hoe we het stressgegeven vanuit de core-business van Timotheus konden benaderen en invullen: stress als een multi-dimensioneel verschijnsel. Bij aanvang van het uitdiepen van dit thema, dat als werktitel “stress balans-eren” meekreeg, werd er in de werkgroep gefocust op een triade van aanpak: zien – zin – zijn.

Zien: wat zijn de knipperlichten, hoe (h)erken je een toestand van stress, en het aanbieden van een EHBS-pakket: Eerste Hulp Bij Stress.  Hoe herken ik de fysieke aspecten.

Zin: vanuit de herkenning van het patroon de mogelijkheden tot      verandering/groei/balans ontdekken.  Waar zitten mijn gevoelens en overtuigingen.

Zijn: de integratie en concrete toepassing van de nieuwe gedragskeuze(s).  Hoe verbind ik mijn missie (Wie ben ik in wezen?) met mijn nieuwe gedrag.

Zo kwamen we tot een 3-daags programma, opgebouwd uit elementen van zowel binnen de Timotheus opleidingen als daarbuiten (bv. Insights).  Er werd in Gent een try-out georganiseerd om het concept aan de praktijk te toetsen, een soort stress-test om te ervaren wat werkte en wat er bijgestuurd moest worden.  Het verdere proces stagneerde echter en door toedoen van de Corona uitbraak en het verbod op fysieke samenkomsten diende zich een noodzakelijke opportuniteit aan om het hele project even los te laten en opnieuw grondig te revalueren.

Het team werd met 2 nieuwe krachten, Arianne en Bruno, uitgebreid naar 6.  En deze keer besloten we vanuit een geheel andere invalshoek te vertrekken, namelijk: wat is de intrinsieke intentie van dit project? Anders gesteld: wat heeft dit project nodig?  Deze vraag werd in een zwermopstelling geplaatst, waarbij de representanten het antwoord vanuit de opstelling laten ontstaan.  Het boeiende en verhelderende resultaat leverde een herkenbare figuur op, waarbij elk van de deelnemers een kernwaarde vertegenwoordigde.

De opstelling maakte het volgende duidelijk:

- de 6 punten stellen verschillende kerncompetenties voor, zowel yin als yang van aard, die – verbonden met elkaar – een van nature uit evenwichtig systeem ook van een zekere dynamiek voorziet.

Maar deze figuur toont nog een opvallend onevenwicht:  

- datgene waarvoor men bang is, de kwetsuur, houdt men eigenlijk gevangen in het systeem punt 6).  Omdat het zo diep is weggestopt, dient het ook met de nodige omzichtigheid benaderd te worden, leerde de opstelling.  Veiligheid is het absolute sleutelwoord.

- er dient dus in eerste instantie aandacht geschonken te worden aan de kwetsuur, het onbekende, het “niet-weten”. Zolang die kwetsuur geen erkenning krijgt en dus haar eigen oorspronkelijke plaats in het systeem niet vindt, zorgt zij voor een systeem dat voortdurend naar stabiliteit zoekt maar deze nooit vindt.  De andere punten komen bijgevolg ook moeilijk of niet in hun eigen kracht omdat ze eerder bezig zijn met de balans van het systeem te bewaken, en dus te overleven in plaats van te leven.  Een zeer actueel voorbeeld daarvan is de “vrij vlottende angst”, een angst in het onbewuste die niet gebonden is aan een specifieke situatie of object.  Pas als deze gekoppeld kan worden aan een extern aangeduid object, vindt deze een (valse) verankering en (tijdelijke) rust.

-  échte erkenning van het onbekende, het gehoor en bestaansrecht geven aan de kwetsuur zorgt voor ontspanning en rust, creëert een draagvlak en hervonden veiligheid/vertrouwen van waaruit een nieuwe beweging mogelijk wordt.

In onze huidige, redelijk yang georiënteerde maatschappij is voor dergelijke beweging helaas nog zeer weinig aandacht en ruimte weggelegd.  Vaak worden andere vermogens extra getraind om de diepere kwetsuur te overstijgen zonder er effectief gehoor aan te geven. 

- de actie dient van binnenuit te komen, maar niet slechts alleen op basis van pure daadkracht.  Het Yinne aspect (vertrouwen/overgave) zorgt voor een stuwende ondersteuning aan het Yange (doorzetting).

- in het midden van de figuur bevindt zich je kern, je Zelf in evenwicht.  Het ultieme doel is dus jezelf in evenwicht weten, is het jezelf voortdurend bewustzijn van je verschillende kernvermogens in balans én deze ook in de juiste proporties kunnen benutten in de gevraagde situaties.  Wie zich op een soepele en evenwichtige manier kan bedienen van de eigen vermogens staat ook op een soepele en evenwichtige manier in het leven.

Het verdere verloop van het onderzoek richt zich nu op het uitwerken van dit model naar een eenvoudig hanteerbaar, laagdrempelig, diagnostisch en transformerend instrument.  Het doel is het aanbieden van cursus en zelfhulppakket om het streven naar meer rust en stabiliteit in het persoonlijke leven, het omzetten van een reactief naar een proactief leven stapsgewijs vorm te geven.  “Leef ik hier zélf of laat ik me leven?” , dat is de vraag die je je bij elke uitdaging kan stellen.  Een bewuster leven vult zich van binnenuit, is ook een trager leven, het bevordert ook je immuniteit. Want ook hier lijkt het niet zo ver gezocht om te stellen dat een bewust, proactief leiderschap oppakken voor je lichaam, als ook de verantwoordelijkheid nemen voor je emoties en overtuigingen de succesvolle aanvallen van buitenaf door micro-organismen reduceert.  Het beoogde resultaat is een gezonder individu, in lichaam en geest – de Romeinen wisten dat al – dat een bewust, actief betrokken burgerschap opneemt