Samenleven in 2025
Ik luister naar de corona-berichtgeving en ik word ongerust. Ik kan niet ontkennen dat het slechte nieuws, steevast gebracht met een waarschuwende toon, op mijn gemoed werkt. Dat is volgens de wetenschap nochtans slecht voor mijn immuniteit.
Een beperking op het aantal mensen dat ik mag zien? Ik weet dat niet iedereen graag knuffelt en daar wil gerust rekening mee houden. Maar ik knuffel graag. Dat is goed voor mijn immuniteit. Stilaan wordt ook duidelijk dat de kans dat we onze familieleden, vrienden of collega’s in januari een gelukkig 2021 legaal mogen zoenen uitgesloten lijkt. En daarna, wat in 2022 of 2025?
Covid-19
Het Covid-19 virus is niet bijzonder dodelijk. Wie door het virus aangestoken wordt, toont meestal lichte symptomen. Bij een klein aantal van de besmette mensen zorgt het virus voor zwaar ziekteverloop. Een nog kleinere minderheid – waarbij ook onderliggende medische factoren, BMI-score en leeftijd meespelen - overlijdt aan het virus.
Het gevaar van dit virus heeft dus niet te maken met de mortaliteit ervan. Wat covid-19 echter wel tot verraderlijk virus maakt is dat het sterk besmettelijk is. Het verspreidt zich zeer gemakkelijk en snel waardoor veel mensen op een korte tijd het virus kunnen oplopen. Ook al wordt slechts een beperkt aantal mensen wegens corona in het ziekenhuis opgenomen, dan nog wordt het absolute aantal covid-patienten die opgenomen (willen) worden in een ziekenhuis aanzienlijk. Dit fenomeen is problematisch voor de capaciteit van onze gezondheidszorg. Covid-aanmeldingen drukken de reguliere zorg weg. Bovendien legt het groeiend aantal mensen dat tijdelijk in quarantaine moet, samen met de strikte beperkingen op sociale contacten en op reizen, waarmee overheden een verdere verspreiding willen voorkomen, een belangrijk deel van ons sociale, economische en culturele leven stil.
Journalistiek?
De boodschappen in de media klinken vrij eenduidig. Journalistieke ‘objectiviteit’ beperkt zich vandaag hoofdzakelijk tot het herhalen van de onheilsberichten van een groep virologen. De media smullen van de onheilscijfers van bio-statistici en betichten groepjes jongeren die normaal jongerengedrag stellen en dus de afstandsregels niet respecteren, als onverantwoorde spelbrekers. Alsof jongeren zich ooit gehouden hebben aan ‘dictaten’ die zonder hun inspraak tot stand kwamen. Ministers, professoren en journalisten zouden beter af en toe aan hun eigen jeugdjaren terugdenken.
In tijdschriften lees je artikels als: hoe spreek ik iemand aan die zijn mondkapje niet draagt? Of hoe breng ik slecht nieuws?
En ik of jij?
Tegelijkertijd kreunen heel wat burgers onder de maatregelen. Ze zuchten en vragen: “Ben ik de enige die ademen door een mondkapje en rondlopen met een bewasemde bril moeilijk vind?” “Kloppen deze dictaten wel met mijn fundamentele grondrechten?” “Ik mag toch gewoon ademhalen.” “Kan men mij een avondklok opleggen?”
Andere minder gefortuneerde mensen vragen zich af hoe ze kunnen overleven als gezin met een enige kostwinner met een job die thuis niet kan uitgeoefend worden, als alleenstaande met vier kinderen die om beurt op de computer wat onlinewerk voor de school moeten doen, als ondernemend jongmens die een lening afsloot om een eigen zaak op te starten die gesloten moet blijven?
Over de toekomst van ons samenleven blijft het stil
Boodschappen over onze toekomst beperkten zich grotendeels tot “Als er een vaccinatie komt zal er weer wat vrijheid zijn.” Maar komt er wel een vaccinatie? Wordt die dan verplicht? Bij het begin van de epidemie sprak men over covid als een sterk muterend virus. Dat beeld lijkt nu weg. Tegen beter weten in? We hebben toch ook nog geen vaccin voor aids?
De covid-maatregelen roepen vragen op over ons toekomstig psycho-sociaal en cultureel leven. Hoe zullen festivals of voetbalwedstrijden eruitzien ‘na corona’? Mag ik ooit nog een goede deal afsluiten met een handdruk? Hoe ziet de toekomst eruit van de puber die knuffelend en kussend zijn seksualiteit ontdekt? Hoe groeien kinderen op die niet uit de mimiek van de volwassen konden leren omdat er steeds een mondkapje in de weg zat. En wat met opa die oma, met wie hij 60 jaar samenleeft, niet mag zien op zijn sterfbed. Een kersverse grootmoeder die haar pasgeboren kleinkind niet mag zien of aanraken? Wat doet dat met de emotionele intelligentie in onze samenleving? Met ons welbevinden? Met onze natuurlijke (familiale) relaties? Met rouwen en waardig afscheid nemen?
Wat betekent het voor onze mentale gezondheid (en dus voor onze immuniteit) om te moeten leven met de onheilsprofeten die ons een ‘dystopia’ voorstellen, een onheilspellende samenleving, zonder hoop?
Hoe willen we straks samenleven?
Als ‘veranderdeskundige’ ben ik een grote fan van scenarioplanning. Dit is een eenvoudige logische en intuïtieve oefening waarin verschillende mogelijke toekomsten gecreëerd worden. Bij de creatie van die mogelijke toekomsten wordt rekening gehouden met een aantal factoren die die toekomst bepalen. Toekomstscenario’s leren ons omgaan met een onzekere toekomst en kunnen ons helpen om doelstellingen, maatregelen of acties uit te werken die ‘robuust’ zijn in verschillende toekomsten.
Zeker in een fase waarin er nog altijd heel veel is dat we niet weten over het virus kunnen toekomstscenario’s ons helpen om én om te gaan met én open te staan voor de grote onzekerheid waarin we momenteel leven. Scenario’s zijn geen verhalen die vertellen wat we moeten doen, ze dragen enkel bij tot het leren omgaan met de vele factoren die van invloed kunnen zijn op de toekomst die voor ons ligt. In die zin zijn ze verrijkend. Ze brengen nieuwe ideeën aan, leren ons uit beperkte mentale modellen stappen die ons tegenwerken om werkende brede manieren en denkwijzen te creëren die ons werkelijk helpen het hoofd te bieden aan toekomsten waarin onzekerheid een grote rol speelt. Toekomstverhalen helpen ons om open en neutraal te blijven waarnemen en denken en ons niet te laten meesleuren in heersende mentale modellen. Ze leren ons flexibel met de toekomst om te gaan. De lessen van Darwin indachtig, kunnen we zeggen dat op termijn: niet het sterkste dier, met het grootste mondmasker en de sterkste latex handschoenen overleeft, maar het dier dat zich het best weet aan te passen aan veranderende omstandigheden.
Ik creëer voor jou drie toekomstscenario’s, die telkens als een uitvergroting kunnen beschouwd worden van manieren van ons actueel denken of handelen. Ik bouw de verhalen niet ‘backtrackend’ of ‘terugdenkend’ van november 2025 naar vandaag op, zoals de klassieke systematiek van het scenarioplannen ons voorschrijft. Ik vertrek andersom en neem een visionaire positie, om drie heersende mentale modellen uit te vergroten naar een nabije toekomst. Ik vermijd daarbij in een lineair denken te komen en open te blijven voor de onzekerheid. Het onverwachte blijft in elk toekomstverhaal een rol spelen.
Hoe lees je deze scenario’s
Terwijl je de verhalen binnen laat komen zal je eigen mentaal model (overtuigingen, geloof, waarden en normen) extra inhoud geven aan het verhaal en je zal wellicht neigen tot een gekleurde lezing met voor- en afkeur voor wat je leest. Probeer eerst even neutraal te lezen. Er is geen fout verhaal. Het verhaal is wat het is, één mogelijke toekomst van de velen. Er zijn veel meer verhalen te schrijven. Hoe zou het zijn voor jou om zelf een paar extra toekomstverhalen te creëren? In elke toekomst komen de volgende acht elementen aan bod: ons Sociaal leven, Cultuur, Economie, Politiek, Spiritualiteit (of betekenisgeving), Technologie, Ecologie en Demografie & Diversiteit. Ik gebruik zelf het ezelsbruggetje SCEPSTED.
Ik sta ook even stil bij hoe ik me voel als ik in deze toekomst ga staan. Dit is natuurlijk een persoonlijk invoelen. Het is een leuke oefening om op drie papiertjes de toekomsten te noteren en deze op drie stoelen te leggen. Je kan ook zelf een vierde toekomstverhaal aanvullen. Ga zelf elke toekomst ‘voorvoelen’. Het is 2025, hoe is het voor jou om in het toekomstverhaal ‘onsterfelijk!’ te leven? Hoe is het met je denken, je voelen, je vitaliteit, je lichaam, je relaties, …. Stap eruit en verken de volgende toekomst. Enz…
Download hierna de drie scenario's
- ‘Onsterfelijk!’: we houden iedereen zolang mogelijk medisch-biologisch in leven;
- ‘Grondwet & Burgerplicht’: we volgen onze grondwet die ons rechten en plichten oplegt met het idee dat we zo tot een ‘goed’ leven, maximaal welbevinden en harmonisch in het samenleven kunnen komen.
- ‘The great War against Covid’: het virus is een externe vijand – een alien - die we samen zullen verslaan in een bitsige oorlog.
Schrijf jouw toekomstverhaal
Deze toekomstverhalen kunnen uitgebreid worden met nieuwe en andere verhalen.
Een volgende stap bestaat in het maken van een keuze. Voor welke toekomst wil ik gaan. Ik wil immers mee – samen met anderen – deel uitmaken van een goede toekomst en, als vrijdenker, laat ik me die toekomst niet opleggen! Totalitaire systemen vermijden dat mensen hun eigen toekomst in de hand nemen. En zoals Nazi-kopstuk Goring verwoorde: angst is daartoe het beste middel.
Ik stap dus uit de angst en ik denk: Hoe wil ik leven? Hoe kan ik op een goede, bevredigende manier samenleven en genieten van dit leven met anderen die me nauw aan het hart liggen? Dus mijn advies is: stap uit de angst en neem de verantwoordelijkheid voor je leven, voor je samenleven en de gedeelde toekomst opnieuw in handen! En vertel.
Schrijf jouw toekomstverhaal en deel het met anderen.
Stuur jouw verhaal in tekst, geluid, beeld naar jos.pauwels@timotheus.org. Wij kijken wat we ermee kunnen doen!
The Great Awakening
Bedenkingen
dr. Jos Pauwels (agoog, docent, coach, therapeut, systeemdenker)
Wil je actief meewerken aan deze nieuwe kijk op gemeenschapsvorming?