Wat is psycho-energetisch coachen? 

Over wat nu de meest effectieve manier is van begeleiden en coachen van mensen, is al veel geschreven en gezegd. In de loop der tijd zie je voortdurend diverse begeleidingsstijlen en technieken opduiken die met elkaar wedijveren om het label van het snelste resultaat of de sterkste veranderingskwaliteit. Want hier gaat het meestal om: iemand komt om uw raad en advies en wil met uw specifieke aanpak zo snel mogelijk weg uit een onprettige situatie naar een betere harmonische levenservaring.

Je ziet in het landschap van coaches en therapeuten dat er gewerkt wordt vanuit zéér diverse kaders en met erg verschillende technieken en strategieën. Meestal blijven deze coaches en hulpverleners lang gefocust op één techniek, tot ze deze tot in de puntjes beheersen…, maar toch nog niet helemaal tevreden zijn met de behaalde resultaten. Dan volgt vaak de zoektocht naar een nieuwe opleiding, een betere techniek of een totaal nieuw perspectief. Maar wat is nu het meest effectief? Waarmee kom je ’t beste vooruit in je leven? Welke opleiding zou een coach nu best volgen? Er zijn zoveel stromingen en richtingen.

Als men de waaier van de opleidingen onder de loep neemt, merk je dat zij zich wat arbitrair opdelen in diverse scholen. Vaak zijn zij blijvend gevat in de structuur en de oorspronkelijke mentale kaders die door de starters meegegeven zijn. Dit maakt het niet gemakkelijk om deze scholen te vergelijken. Ik hou ervan om te kijken welke hersenfuncties aangesproken worden door een stroming of school. En liefst is een coaching stijl zo opgebouwd dat zij zo’n breed mogelijk spectrum bestrijkt van ons menselijk functioneren.

Zoals iedereen wellicht weet, is de structuur van de menselijke hersenen op te delen in vier grote delen, volgens het tijdstip van hun ontwikkeling in de ontstaansgeschiedenis van de menselijke soort. De oudste hersendelen, het reptielenbrein, ook reptilion genoemd, verzorgt de levensnoodzakelijke functies van ons bestaan. Alles wat we moeten kunnen om te overleven zit in deze hersendelen gevat en wordt daardoor aangestuurd. De regeling van ademhaling en bloeddruk, hartslag, temperatuur, voedsel zoeken, verteringsfuncties, regeling van de voortplanting, het gebeurt allemaal in ons reptielen brein. Ook de opmerkzaamheid voor tekenen van gevaar en het snel kunnen handelen als er gevaar dreigt is hier een zeer belangrijke functie. De ons bekende Fight, Fright, Flight, Freeze reacties die ons doen impulsief en snel reageren als we gevaar menen te ervaren is een reactiemechanisme dat helemaal in deze hersen regio te situeren is. Anatomisch gaat het hier om de medulla oblongata, het cerebellum en de pons.

Heel wat coaching en therapie die aan impuls herkenning doet en ontspanningstechnieken aanleert bij opkomende impulsen, richten zich op een beter leren hanteren van de impulsen uit dit reptielenbrein. Zij behandelen problemen als paniekstoornissen, agressieve of seksuele impulsen en diverse dwanghandelingen. De coaching richt zich sterk op het beter leren voelen van het eigen lichaam, van daaruit het sneller onderkennen van de impuls, het anders leren kanaliseren van deze prikkels en van daaruit een nieuw gedrag aanleren. Ook de technieken die gebruikt worden om mensen te helpen die vast zitten in een post-traumatische stress zijn voornamelijk gericht op het doorbreken van de eindeloze cyclus van automatisch gedrag, in situaties die lijken op het oorspronkelijk doorgemaakt stress uitlokkend trauma. We denken dan aan ademhalingsoefeningen, EMDR technieken en alle technieken die leiden tot ontspanning door lichaamsbeweging. Zelf je eigen lichaamsgevoel goed kunnen herkennen en interpreteren is voor een coach in dit soort situaties een noodzaak.

Het zoogdieren brein, het limbische hersen gebied, is ietwat jonger in de evolutie. Toen wij als als mensapen in grote groepen leefden, zoals groepen chimpansees tegenwoordig nog doen, is het zoogdierenbrein volledig tot ontwikkeling gekomen. Dit zijn de hersendelen die centraal in onze hersenmassa aanwezig zijn. Het zijn de structuren rond de grote hersenholtes en bestaan vooral uit de neuro-endocriene structuren, die hersendelen die de hormonale productie regelen. Epifyse, hypofyse en hypothalamus maken daar deel van uit. Men noemt dit de neuro-endocriene as. Deze hersendelen sturen ons groepsfunctioneren. Dit maakt dat wij een groep kunnen ervaren als een groot levend geheel, véél méér dan de som van haar samenstellende leden. We voelen er ons veilig in, we doen ons uiterste best om er bij te horen en we zijn alert om er onze plaats in te behouden of te verbeteren. Met deze limbische hersengebieden ervaren wij ook onze heftige emoties in situaties waar sociale interacties een rol spelen. Bij uitsluiting uit een groep, bij het verwerven of verliezen van uw positie in de groep, bij seksuele/hormonale aantrekking met iemand uit je groep en bij en het al dan niet bevredigd raken van deze aandrift.

Alle coaching technieken die het functioneren in groep, het verbeteren van de sociale vaardigheden assertiviteit en conflictmodulatie als doel hebben, zijn specifiek gericht op het beter hanteren van de impulsen uit het zoogdieren brein. Als de problematiek zich toont in het sociaal functioneren en de coaching zich dus richt op het optimaliseren van het functioneren in groep is de coach sterk gebaat bij zijn vermogen om goed te kunnen verbinding maken en het correct aanvoelen van spanningen in het contact. Daarbij maakt een goede coach in dit proces een goede duiding van de gelijkenis tussen wat gebeurt in de coaching en wat gebeurt in het sociaal contact in het dagelijks leven. Want mensen die in hun limbische systeem niet goed functioneren hebben geen goed inzicht in hun eigen aandeel in de gebrekkige sociale interacties die hun deel zijn. De kunst bestaat er in dit soort situaties in dat de coach de cliënt helpt zijn diepste emotionele impulsen te onderscheppen en te verwoorden voor zij in de sociale interacties hinderlijk worden. Voor therapeuten spreken we hier over koppel- en familie begeleiding, voor coaches gaat het hier meestal over het begeleiden van groepsprocessen, brainstorming sessies, procesverbetering, conflictmanagement, teambuilding, enz.

De grote hersenen, de neocortex, is het hersendeel dat pas veel later in de evolutie van de mensensoort tot volle ontwikkeling gekomen is. Gebruikelijk wordt de overgang naar de homo sapiens ongeveer 150.000 jaar geleden, als periode waarin dit hersendeel zich ontwikkelde aangestipt. De functies van taalontwikkeling, communicatie, begrip van het concept tijd, intellectueel begrijpen, taken in volgorde uitvoeren werden gaandeweg met een toenemende perfectie mogelijk. Ook het vermogen tot het uitdrukken van een gevoel, het associatief denken en het vermogen tot abstract denken worden aan deze hersendelen verbonden.

Het overgrote deel van de coaching scholen is vooral gefocust op dit niveau: op het procesmatig analyseren van een probleem, het logisch werken naar een stappenplan en het harmonisch integreren van de daarbij geassocieerde emoties en herinneringen. Allemaal functies van de neo-cortex. Groot werk, goede coaching. De grootste uitdaging hierbij voor de coach bestaat er uit om niet exclusief in één hersendeel te blijven zitten en zo enkel de rationele aanpak te verzekeren of enkel de emotioneel associatieve benadering te kiezen. De neo-cortex heeft namelijk een zéér belangrijke verbindingsstructuur: het corpus callosum (de hersenbalk), die als functie heeft om de twee hersenhelften met elkaar te verbinden en zo de rationele betekenissen te verbinden met de emotionele impressies. Om deze structuur goed te stimuleren en zo tot een correcte integratie te komen is het belangrijk dat er in een coaching proces voortdurend geswitcht wordt van een emotionele invoeling naar een rationele betekening en omgekeerd van een rationele aanpak naar een emotionele verdieping. Dit voortdurend wisselen vergt van de coach een bijzondere souplesse op mentaal en emotioneel vlak. Zodat de coach in het ervaren van de eigen emotionele gevoelens goed thuis is en deze gevoelens zelf mentaal rustig kan kaderen en structureren. Anders is de neiging groot om ofwel in emotionele ofwel in rationele aanpak te blijven steken. De meeste mensen zijn zich niet bewust dat van zodra zij geconfronteerd worden met stresserende situaties in hun eigen leven of in de coaching waarin zij actief zijn, er meestal een dominantie van één hersenhelft ontstaat op de andere. Soms blijkt het zo te zijn dat zij al te emotioneel blijven functioneren als ze gestrest worden, en het rationele afstand nemen en logisch nadenken kwijt raken onder stress, soms blijkt het dat zij super rationeel worden in stress situaties waar bij zij afstandelijk en ontkoppeld raken van hun gevoel. Coaches die effectief willen blijven onder alle omstandigheden moeten zich hier specifiek in trainen. 

Een vaak vergeten structuur, het pré-frontale hersengebied, is het deel van onze hersenen dat juist achter ons voorhoofd ligt, boven de oogkassen. Deze hersendelen zijn pas vrij laat in de menselijke evolutie goed ontwikkeld. De groei van deze hersendelen geven onze menselijke schedel een oprijzend voorhoofd. Deze hersendelen verzorgen het vermogen om in de tijd te kunnen plannen, een lange termijn visie te ontwikkelen voor het eigen leven, het ontwikkelen van een sociaal passend zelfbeeld, het beheerst omgaan met impulsen en driften, het rekening kunnen houden met de context van gebeurtenissen, het kunnen beslissen wat ’t belangrijkste is, kiezen als er verschillende opties zijn.

Het pré-frontale gebied stuurt en coördineert alle eerder besproken hersengebieden tot een goed samenwerkend geheel. Hier wordt vaak het ’ethisch bewustzijn’ van de mens gesitueerd. Dit is wat ons tot een hogere diersoort maakt, het feit dat wij als mensen ons kunnen laten sturen door een hoger doel, dat wij in staat zijn om ons gedrag af te stemmen op een resultaat dat nog ver in de toekomst ligt, dat wij onze eigen behoeftes kunnen temperen naar wat goed is voor het grotere geheel. Wat geïdealiseerd zouden we kunnen stellen dat wij met onze pré-frontale cortex de hogere functies van de mens integreren met de lagere functies van het lichamelijk functioneren als zoogdier. In dit hersendeel ervaren we het eeuwig durend conflict in het menselijk bestaan: altruïsme versus egocentrisme, de stem van ons geweten volgen versus het uitleven van onze lijfelijke impulsen.

Hier bestaat een grote behoefte aan coaching die de integrerende functie van het pré-frontale gebied kan aansterken. Daarom focust een dergelijke coaching op de ethische kwaliteit van de toekomstplannen, de rechtlijnigheid van de persoonlijke levensvisie, een geïntegreerd normen en waarden systeem, het vinden van de zin in je leven en deze doelstelling ook ontwikkelen in het werk dat je doet. 'De stiel van je ziel', weet je wel. Veel burn-out begeleidingen situeren zich op dit vlak, het weer aanknopen met de vraag: "wat maakt mij ten diepste gelukkig, waarom doe ik ’t werk dat ik doe?" Voor mensen in leidinggevende posities situeert zich ook hier de specifieke coachingbehoefte om de lange termijn visie uit te tekenen voor de organisatie waar men verantwoordelijk voor is. 

Maar het gaat met het pré-frontale hersengebied nog iets verder. Het pré-frontale hersengebied is, als wij goed ontspannen en alert zijn, in staat om verbanden te zien met een synesthesie van alle zintuigen, wat wij het 'totaal waarnemen’ noemen. Deze functie is een specialisatie in het waarnemen van wat soms als ’het veld’ beschreven wordt; de sfeer-energie die uitgaat van een situatie. Bijv. de samenhang van een groep, een naderend gevaar in het duister, voelen dat iets niet klopt aan een zakelijk voorstel of een verband zien dat aan de oppervlakte niet direct waarneembaar is. Dit vermogen is uitgebreid bestudeerd door Dr. Fradin, een Franse neuroloog, die de functie van de pré-frontale cortex goed heeft bestudeerd bij gevechtspiloten, waarvan geweten was dat sommigen in buitengewoon stresserende gevechtsituaties toch nog in staat waren om kalm te blijven, een goed overzicht te houden, het geheel te overschouwen en zowel rationeel als emotioneel correcte keuzes te maken. Typisch is dat deze gevechtspiloten vertellen dat als het goed gaat, zij in een soort 'meditatieve ontspannen focus’ gaan als zij in dit soort gevechtsituaties geraken en zij dan in een toestand van ’totaal waarnemen’ terecht komen. Ze zijn zich dan even goed bewust van hun opdracht als van de vijandige vliegtuigen binnen hun gezichtsveld, maar ook van de onzichtbare toestellen die van achteren naderen en hun veiligheid bedreigen. Ze ’voelen’ hun straaljager en ervaren dat de motor straks niet meer verder kan. Ze voelen het totaal veld van alle mogelijkheden waar ze rekening moeten mee houden om dit gevecht te overleven. Bij deze speciaal daarvoor opgeleide piloten ziet men dat hun pré-frontale cortex in die situaties zéér actief is en hun totaal zenuwstelsel, reptilion limbisch en neocortex zich naadloos laat aansturen door de doelgerichte taakspanning van het pré-frontale gebied.  
Het trainen van deze jonge mensen gebeurt door hen enerzijds perfect technisch te drillen en hen anderzijds tegelijk te leren focussen en te ontspannen door middel van doorgedreven 'meditatieve ontspanningsoefeningen’. Zij worden op deze manier gevoelig voor het totaal veld van een dreigend gevaar, een gevecht of een militaire opdracht. Vaak moeten ze hierbij volledig autonoom beslissen over leven en dood, met verregaande gevolgen. 

Uiteraard zijn er véél andere, minder spectaculaire, situaties waarin mensen dit vermogen tot totaal waarnemen ontwikkelen en gebruiken. Sommige reddingswerkers in crisissituaties beschrijven dit soort ervaringen, maar ook sportlui in topprestaties die ’in the zone’ functioneren vermelden deze veldervaring. Korter bij ons hebben veel mensen dergelijke ervaringen vermeld bij meditatieve oefeningen of zelfs bij familieopstellingen. We horen vaak de zeer verwonderde uitspraken van deelnemers aan een opstelling dat zij zo gemakkelijk de kwaliteit van het energieveld van de familie konden oppikken als ze maar voldoende ontspannen in de opstelling konden gaan. Zeer vaak zijn ze daarbij in staat om adequate beschrijvingen te geven van ervaringen die deel uitmaakten van de familieleden waarvoor ze representant zijn, maar die hen voorheen volkomen onbekend waren. 

De eigenschap van 'het veld', de sfeer-energie die uitgaat van een gebeurtenis, is circulair van aard, centrifugaal en centripetaal tegelijk en omdat ze evolueert doorheen de tijd geeft de persoonlijke waarneming van een energieveld bij middel van het pré-frontale totaalgewaarzijn altijd een circulair spiraalvormig gevoel. Dit brengt ons bij de kernkwaliteit van pscho-energetisch coachen: het vermogen om veranderingen te initiëren in de kwaliteit van de beleving van het energieveld of spanningsveld dat een ongewenste situatie waar mensen mee worstelen met zich meebrengt. Mensen hebben namelijk niet zozeer last van gebeurtenissen op zich, maar vooral van de zware mentale betekenis en emotionele energie die daarmee gepaard gaat en waar ze zelf niet meer uit geraken. Daardoor gaat de psycho-energetisch coach niet enkel rechttoe rechtaan werken naar een oplossing op gedrag (reptilion niveau) of affect  (limbisch niveau). Hij gaat ook niet enkel mentaal of gevoelsmatig werken (neocortex niveau), maar veeleer het totale uitstralingsveld van het probleem inschatten, benoemen en naar een verandering begeleiden. Daarbij wordt het cyclische karakter van problemen doorheen de tijd goed geobserveerd. Zowel vooruitgang als ogenschijnlijke achteruitgang zijn vaak zeer betekenisvol in deze context. 
Daarom focust psycho-energetische coaching zowel op het verbeteren van het vermogen om beter in je belangrijkste relatiegroepen te functioneren en tegelijk op het versterken van je individualisatie kracht, om te evolueren naar een betere ego sterkte. Daarbij is het focussen op het evenwichtig uitbouwen van je toekomstplannen net zo belangrijk als het goed bestuderen van je verleden. Zowel het leren kennen van de wetmatigheden om je eigen toekomst te bepalen als het integreren van je verleden is een zeer interessant leerpad.

De 'overdracht' gaat men in de psycho-energetische coaching expliciet niet uit de weg. De overdracht tussen cliënt en coach en tussen coach en cliënt is een aspect dat heel nauwkeurig onderzocht wordt en is een een kernthema in het veranderingsproces. De studie van de overdracht van mentaal-emotionele energie tussen mensen en de onbewuste mechanismen die daarbij een rol spelen  is één van de belangrijkste studieobjecten van het psycho-energetisch werk. En dit zowel in de coachingrelatie, de relatie in de gezinssfeer als in de arbeidsrelaties. Daarbij gaat een psycho-energetisch coach actief deze onbewuste mechanismen opzoeken en verhelderen, zodat zij de psychologische schaduw in zichzelf kunnen ontdekken, op zoek naar de verborgen parels van wijsheid, kracht en creativiteit verborgen in die schaduw. Interessant genoeg ontwikkelt een overdrachtsgevoel zich in deze setting slechts gedurende enkele ogenblikken, net lang genoeg om voorwerp te zijn van een verdiepend inzicht en om daarna weer helemaal los gelaten te worden. 

Het is juist door de schaduw niet uit de weg te gaan dat wij de onmetelijke diepgang van de menselijke natuur ontdekken. Daarin kunnen wij onze hoogste menselijke aspiraties terugvinden, waardoor we terug kuren aansluiten met onze meest authentieke kracht. Eigenlijk ontdekken we, door het betreden van de eigen schaduw, weer de verbinding met onszelf en realiseren we ons dan pas dat wij onze innerlijke wijsheid vergeten waren. De ervaring van ’Ach, dit heb ik eigenlijk altijd al geweten maar was ik me niet meer bewust’. Als we echt voldoende rust en tijd nemen om de blik naar binnen te richten, ervaren we dat we eigenlijk altijd verbonden zijn met ons diepste Zelf, met ons meest wezenlijke aspect. Deze ervaring voert naar een innerlijk centrum, een volheid, een verbondenheid die de persoonlijkheid ver overstijgt. Het coachen vanuit deze volheid en vanuit deze verbindingskwaliteit geeft ons zo’n heldere ’ziels-adviezen' dat zij de sleutelkwaliteiten vormen die het verschil maken in de begeleiding van onze cliënten om ze te coachen tot succesvolle, gelukkige en creatieve mensen.

De meest toegankelijke techniek om het pré-frontale hersengebied te activeren is het leren doelgericht mentaal te focussen terwijl we zeer bewust in een absolute lichamelijke ontspanning gaan. Dit wordt vrij efficiënt getraind bij middel van gefocuste ontspanningsoefeningen. Dit zijn mentaal-meditatieve oefeningen die, steeds verder doorgedreven, leiden naar een volledige verstilling van het gebabbel in je hoofd. Een toestand waar alle innerlijke stemmetjes stil vallen, waar alle emoties rustig worden en waar een totaal gevoel van verbinding en vredige rust je deel wordt. Men leert door deze techniek het mentale te overstijgen. Dit heeft als gevolg dat je op deze manier snel leert mentaal emotioneel en lichamelijk te ontspannen om jezelf te herbronnen. 
Tegelijk leer je zo je bewustzijn los te koppelen van dat mentale gespin in je hoofd, los te koppelen van je meeslepende emoties of je lichamelijke kwalen. Jij bent méér dan je lichaam, je emoties of je gedachten.

Zo kom je in een supramentaal bewustzijnstoestand. Boven het mentale, waar het vol-ledig stil is. In deze bewustzijnstoestand ben je heel alert, heel ontspannen en heel receptief. In deze fase ben je zintuiglijk volledig open en sterk verbonden met jezelf en je omgeving. Daardoor kan je vanuit deze bewustzijnstoestand heel gemakkelijk een probleem beschouwen en er een creatieve oplossing voor vinden, waar je vanuit de mentale vooringenomenheid van het dagelijks bewustzijn gewoonlijk niet toe komt. Tegelijk met deze creatieve oplossing heb je in deze bewustzijnstoestand ook nog de energie ter beschikking om deze oplossing te initiëren. Je komt volledig verkwikt uit deze geleide meditatieve oefeningen, lichamelijk vol vitaliteit en geestelijk versterkt. Wie zich op deze wijze leert te verbinden met het zijn/haar supra-mentaal bewustzijn komt automatisch in de ervaring dat ’alles met alles verbonden is’. Op supra-mentaal niveau beschouwd, voorbij ons gewoonte denken, zijn alle fenomenen, alle gebeurtenissen, alle wezens met elkaar verbonden. We ervaren door deze bewustzijnsuitbreiding dat de grenzen die ons van elkaar scheiden in werkelijkheid slechts illusies zijn en dat in elk probleem de oplossing gevat is. 

Deze manier van coachen wordt in het kader van Epeca (European Coaching Association) al meer dan 20 jaar onderwezen.

Wie méér wil weten over deze methode kan zich informeren bij 
info@epeca.be 
Info over de opleidingen:
https://www.timotheus.org/beroepsopleiding 
 
Er is ook binnenkort een korte workshop rond dit thema gepland.

COACHEN VANUIT EEN SUPRAMENTAAL BEWUSTZIJN
Psycho-energetica voor coaches en zorgverstrekkers
(tweedaagse cursus)

In deze training nodigen we jou uit om met een ruime blik te kijken naar coaching, gezondheid, heling, vitaliteit en geluk. We willen hier de laatste ontwikkelingen en benaderingen vanuit het supra-mentaal paradigma rond coaching, genezing, healing en vitaliteit delen met mensen die zelf ook actief zijn in coaching en/of gezondheidszorg. Het is de ideale manier om met het potentieel van deze nieuwe benadering kennis te maken en daarbij dit transformerend vermogen zelf te ervaren.
 
De focus ligt in deze sessies op de steeds groter wordende nood aan begeleiding bij het bezinnen over wat er nu werkelijk belangrijk is in het leven en de technieken van coaching naar eventuele heroriëntering. Daarom gaan we de coachingtechnieken richten op ruime, multi-dimensionale niveaus, meer bepaald het coachen op vlak van identiteit, het vinden van de levensmissie en de zoektocht naar een zielsgelukkig leven.

Om dit proces te gaan gebruiken we het symbool van de 'groei spiraal’, een metafoor voor het  ’veld' waarin we ons bewust worden van de samenhand der dingen. Er is geen korte weg van punt A, de huidige toestand, naar een punt B, de gewenste toestand, maar in een spiraalbeweging daal je af naar de structuur van de energiewolk rond punt A, en kom je in de patronen van het onderbewuste en vandaar in het volledig onbewuste waar schaduw je deel is. Je komt er in aanraking met ruimere psycho-energetische systemen die je wonderbaarlijk veel verder brengen dan je oorspronkelijk gewenste toestand in punt B. Ogenschijnlijk maak je een omweg en toch kom je thuis in een ervaringsruimte die je zoveel méér mogelijkheden biedt dan wat je voordien had durven dromen. Zo kom je veel verder, dieper en eigenlijk sneller dan wat je ooit in punt A had voorzien.

Naast supra-mentaal meditatieve ervaringsoefeningen en praktisch-theoretische uiteenzetting gaan we tijdens deze twee sessies vooral via concrete oefeningen zéér ervaringsgericht leren. Er wordt gewerkt met demonstraties gevolgd door praktische oefensessies per twee. Elke deelnemer krijgt de kans om de eigen therapeutische vaardigheid meteen toe te passen binnen dit supramentale veld. Deelnemers kunnen met de aangeleerde vaardigheden na de sessie meteen aan de slag in hun beroepspraktijk. 

Deze workshop die begeleid wordt door Dr. Jan Raes en Philippe Vandevorst, is vooral bedoeld voor zorgverstrekkers zoals: coaches, psychologen, therapeuten maar ook artsen, verpleegkundigen, kinesisten, osteopaten, opvoeders, enz.
 
Detailinfo en inschrijven