Dirk Terryn leerde Jan Raes kennen als excellente lesgever in de EPECA-opleiding, later als psychiater in een interview dat Dirk maakte rond de wetenschappelijke kant van ‘intuïtie’, of bij een van de voordrachten van Timotheus. Als consultant begeleidde hij een belangrijk transitietraject bij de overheid, waaraan Dirk deelnam.

Vanaf 2014 is Jan medeoprichter van het Lezerscollectief, een goed doel dat op een heel eigen manier aansluit bij de droom van Jane Davis: ‘Bringing about a reading revolution’. Vanuit meer dan 5 jaar ervaring met Samen Lezen schreef hij een boek, dat ook aansluit bij de inzichten die binnen Timotheus zijn ontwikkeld.

Samen lezen lijkt heel eenvoudig: je verzamelt een groepje van 4 tot 12 mensen, je leest sterke teksten uit de literatuur voor, meestal een kortverhaal en een gedicht, en je onderbreekt het verhaal enkele keren met zeer open vragen of soms gewoon stilte waardoor er een gesprek ontstaat waarin de beleving centraal staat.

Jane Davis heeft het voor boeken. Zo ontwikkelde ze het ‘samen lezen’, dat ze met haar organisatie The Reader in Engeland en daarbuiten bekendmaakt en ondersteunt. Met een lezing aan de universiteit van Antwerpen in 2012 inspireerde ze tal van toehoorders om zelf tot actie over te gaan.

Dirk Terryn, oprichter van Het Lezerscollectief (2014) was één van hen en stond aan de wieg van het ‘samen lezen’ in Vlaanderen en Brussel. Eerst door opleidingen te organiseren door The Reader zelf, nadien door zijn eigen organisatie: Het Lezerscollectief. Het is een coöperatieve vennootschap met sociaal oogmerk. Opgericht in 2014 zijn zij intussen de grootste speler in Vlaanderen en maken zij deel uit van The International Centre for Shared Reading.

Hieronder geven we een fragment weer van een gesprek dat Dirk onlangs voerde met auteur en vriend Jan Raes.

‘Literatuur wil dat je dieper gaat.’

Het fenomeen is booming. De laatste jaren ontstonden, alleen al vanuit Het Lezerscollectief meer dan 150 leesgroepen in tal van zorgcontexten. Wat maakt een samenleesgroep zo bijzonder?

Een samenleesgroep is, hoewel vaak samengesteld uit relatieve onbekenden, heel snel een veilige haven voor de deelnemer omdat er een heel veilige context en systematiek in de bijeenkomst wordt gelegd. De leesbegeleider begint en stopt op tijd, hij of zij leest een tekst voor die de deelnemer in stilte kan meevolgen, luisterend of meelezend. Op gezette tijden is er ruimte om te reflecteren op de tekst, vanuit je eigen ervaring. Niemand moet daarbij aan het woord komen: enkel luisteren naar wat de anderen ervan vinden is ook goed.

Op relatief korte tijd sloten vele vrijwilligers zich aan en verspreidde het Samen Lezen zich vlotjes in Vlaanderen en Brussel. In een samenleving met een tanende leescultuur is dit toch opmerkelijk. Hoe verklaar je dit succes?

Er zijn verschillende factoren denk ik. Enerzijds is er de toenemende behoefte in onze maatschappij aan écht contact, wat goed ingevuld wordt in een leesgroep - ’t is een ongedwongen gezellige bijeenkomst, waar toch over diepe onderwerpen kan worden gesproken. Verrijkend zowel voor de leesbegeleider als voor de groepsleden. Je haalt zoveel voldoening uit een gesprek met een groep mensen die samen inzoomen op een tekst en bespreken wat je daar allemaal bij voelt en ervaart: een tekst die zich zelden van zoveel verschillende kanten aanbiedt. …

Naast het belang van de verbinding, wijs je in je boek Samen Lezen: de ultieme therapie ook op het feit dat onze hersenen flexibeler zijn dan we vaak denken. Voor nieuwe denkpatronen en gedragingen lijkt de literatuur wel een goudmijn.

Wetenschappers hebben ontdekt dat onze hersenen in staat zijn om gedurende heel ons leven nieuwe dingen te leren. Onze hersenen zijn dus in staat om steeds nieuwe verbindingen te maken. We spreken van neuroplasticiteit.

Een goed geschreven tekst zorgt ervoor dat je er volledig in kan meeleven. De personages voelen als reëel aan, de situatie komt sterk in beeld. De gebeurtenissen in het verhaal worden ook deel van jou: via je verbeelding lijk je ze zélf mee te maken. En wat leren we vanuit onderzoek? Onze hersenen ontwikkelen bijna even sterke leerprocessen in zo’n samenleessessie dan in het ‘echte’ leven. Literatuur vergroot op deze wijze onze ervaringswereld en leervermogen enorm. Sterk, als je bedenkt dat in sommige zorgcontexten dat echte leven niet altijd binnen het bereik ligt..

Samen Lezen maakt een wezenlijk verschil naast bestaande remedies...

Het gevoel dat mensen ervaren als ‘ik zit vast in mijn leven’ is een subjectieve ervaring. Ze zien geen perspectief meer. In een goede begeleiding krijg je dat perspectief toch terug in beeld, vaak door hen op een metaforische manier voorbij de bewerkingsgewoonte te laten kijken. Dat kan op vele manieren, maar literatuur en in het bijzonder poëzie brengt een toets van magie aan door het volledig over iets anders te hebben én tegelijkertijd jouw probleem, jouw verhaal, jouw impasse te vatten. Sommige mensen zeggen zelfs: ‘Dat gedicht heeft mijn leven veranderd’.

...de ultieme therapie!

Een boutade die ik bewust gebruik vanuit mijn overtuiging van de kwaliteiten van het Samen Lezen enerzijds, maar anderzijds omdat de methode een therapeutisch proces aanbiedt, zonder mensen voor het blok te zetten dat ze in therapie moeten gaan. Het is een open en spontaan gebeuren. Een avontuur. Een beetje zoals het openslaan van een boek of dichtbundel...

In Timotheus-Nieuws nr 46 dat binnekort verschijnt, lees je meer. Het volledige artikel lees je via lezerscollectief.be/de-ultieme-therapie/

Het boek ‘Samen Lezen’ is te verkrijgen via timotheus.org/timotheus-webshop

Nu vrijdag is er een causerie met dr Jan Raes en Dierk Terryn over dit thema. Schrijf je hier in!

Je kan binnenkort ook proeven van zo'n Samen Lezen moment bij Timotheus:

3/12 - Samen Lezen als toetssteen voor het leven

10/12 - Samen Lezen als toetssteen voor het leven

17/12 - Samen Lezen als toetssteen voor het leven